ATATÜRK’ÜN HAZIRLATTIĞI KİTAPTA ALEVİLİK VE ŞAMANİZM

Anadolu’daki halkın büyük çoğunluğunun geldiği yer olan Horasan ve Orta Asya’da yaşayanların büyük çoğunluğunun inancı İslamiyet’ten önce Şamanist, Budist, Zerdüşt-Mecusi idi.

Bu dinlerle ilgili olarak bugüne kadar yüzeysel bilgilerle yetinmek zorunda kaldık.

Oysa, Anadolu’da aydınlanma devrimini başlatan büyük önder Mustafa Kemal Atatürk bu eksikliği daha 1930'lu yıllarda tespit etmiş.

Türklerin İslamiyet’ten önce hangi inançlara sahip olduğunun araştırılmasını istemiş.

Yaptırdığı araştırmalar sonucunda bu görevi, İlahiyatçı Prof. Dr. Yusuf Ziya Yörükan'a verilmesini uygun bulmuş.

Yusuf Ziya Hoca, uzun çalışmalardan sonra, 1932 yılının ocak ayında el yazması ile iki nüsha olarak hazırladığı kitabı Dolmabahçe Sarayında ATATÜRK'E takdim ediyor.

Eserin adı “MÜSLÜMANLIKTAN EVVEL TÜRK DİNLERİ- ŞAMANİZM”

Yusuf Ziya Hoca, 1950 yılına kadar kitabın yayınlanmasını bekliyor. Ancak yayınlanmıyor.

Bu tarihten sonra, Çankaya köşkü kitaplığında kitabın akıbetini araştırıyor, fakat bulamıyor. Tekrar yayınlamayı düşünüyor. Ancak, 1954 yılında vefat ediyor.

Kitabın yayına hazırlanması görevi oğlu Dr. Turhan Yörükan'a düşüyor. Kitabın ilk basımı 2005, son basımı ise, 2014'de yapılmış.

AVM içinde bulunan bir kitapevinde gezerken kitabın başlığı dikkatimi çekti. Başlıklarına ve içeriğine baktıktan sonra, satın almaya karar verdim.

Okudukça, kitaba olan ilgim de artmaya başladı. İçinde eski Türkçe, Arapça ve Farsça çok sözcük geçmesine rağmen, anlaşılır bir dille yazıldığını söyleyebilirim.

Yusuf Ziya Hoca, Şamanizm’i incelerken, Aleviliğin İslam anlayışı ile karşılaştırmalar yapıyor ve şu sonuca varıyor. “ALEVİLİK BİR TÜRK MEZHEBİDİR” diyor.

Bu tespitini, Alevilerin ibadet dilinin Türkçe olması ile de destekliyor.

Ayrıca, ibadet şeklini, gelenek ve göreneklerini Şamanizm ile bağlantılarını ele alıp, tezlerini güçlendiriyor.

Yusuf Ziya Hoca, Şamanizm ve Alevilikteki ortak uygulamaları şöyle sıralıyor;

--Dini törenlerde ve ibadetlerde kurban kesmek.

--Ölümden sonra aş-yemek pişirmek.

--Yatırlara ve evliyalara önem vermek ve ziyaret etmek.

--Dini törenlerde saz çalmak,

--Nazara karşı mavi boncuk takmak, kurşun dökmek.

--Lohusa kadınlara al basmasına karşı kırmızı kurdele takmak,

--Sinsin oyunu oynamak,

Şüphesiz, bu adet ve inançların büyük bir kısmı Anadolu'da Sünni inançtaki halk tarafından da uygulanmaktadır. Bu da adet ve inançların orta Asya kökenli olduğunu göstermesi bakımından önemlidir.

Yazar, Şamanizm’den, Aleviliğe geçen başka inanç ve adetler olduğunu da belirtiyor.

Bunlardan en önemlileri, Alevilikteki Müsahiplik (yol arkadaşlığı) ve CEM ibadetinde bulunan on iki hizmetin, altısının Şamanizmde yer almasını gösteriyor.

Bunlar, Dede, Zakir (saz çalan), Meydancı, Çerağcı (Kandil), Saki (su-içki dağıtan) ve Kurbancı.

Yazar, Şaman törenlerinde Kımız, Araga (Rakı) içildiğini ve semah yapıldığını da belirtiyor.

1932 yılında yazılan ancak, “kayıp” olan bu eseri, yetmiş üç yıl sonra yayına hazırlayan Sayın, Dr. TURHAN YÖRÜKAN'A teşekkürlerimi ve saygılarımı iletiyorum.

Bu eserin Türklerin İslamiyet’ten önceki inancını araştırmak isteyen akademisyenlere örnek olmasını temenni ediyorum.

Konuya ilgi duyan arkadaşlara ilgili eseri okumalarını öneriyorum.